آزمایش آهن

 آزمایش آهن برای ارزیابی سطح فعلی آهن بدن شما و برای کمک به تشخیص کمبود آهن یا آهن بسیار زیاد در بدن استفاده می‌شود. هنگامی که آزمایش CBC شما از نظر تعداد سلول‌های خونی، هموگلوبین و هماتوکریت مشکل داشته باشد، و هنگامی که پزشک معالج شما مشکوک است که شما ممکن است آهن کمی (کمبود) یا آهن زیادی (اضافه‌بار) در بدن خود داشته باشید، از آزمایش آهن استفاده می‌نماید.

برای انجام آزمایش آهن از نمونه خون گرفته شده از ورید استفاده می گردد.

برای انجام این آزمایش ۱۲ ساعت ناشتایی لازم است البته مصرف آب در این مدت بلامانع می‌باشد. چند روز قبل از آزمایش از مصرف داروهای مکمل آهن خودداری شود.

آهن یک ماده مغذی اساسی است که در میان دیگر عملکردها، در مقادیر کمی برای تشکیل سلول‌های قرمز خون (RBCs) مورد نیاز است. آهن بخش مهم هموگلوبین است که پروتئین موجود در RBC است که اکسیژن موجود در ریه‌ها به آن متصل می‌شود و با گردش خون در سایر قسمت‌های بدن، آن را آزاد می‌کند. بدن نمی‌تواند آهن تولید کند و باید آن را از طریق غذاهایی که می‌خوریم یا از مکمل‌ها جذب کند.

آزمایش آهن با اندازه‌گیری چندین ماده در خون، میزان آهن موجود در بدن را ارزیابی می‌کند. این آزمایش اغلب به طور هم‌زمان با سایر تست‌های مرتبط با آهن انجام می‌شود و تفسیر نتایج با هم و برای کمک به تشخیص و یا نظارت بر کمبود آهن یا اضافه‌بار آهن انجام می‌شود.

• آزمایش آهن سرم

میزان آهن را در قسمت مایع خون اندازه‌گیری می‌کند.

• آزمایش ترانسفرین

به طور مستقیم میزان ترانسفرین خون را اندازه‌گیری می‌کند. ترانسفرین پروتئینی است که آهن را در بدن منتقل می‌کند. در شرایط عادی، ترانسفرین معمولاً یک سوم میزان اشباع آهن است. این بدان معناست که حدود دو سوم ظرفیت آن در ذخیره نگه داشته می‌شود.

• TIBC (ظرفیت اتصال کامل آهن)

مقدار کل آهن را که با پروتئین‌های موجود در خون قابل اتصال است، اندازه‌گیری می‌کند. از آنجا که ترانسفرین پروتئین اصلی اتصال آهن است، آزمایش TIBC اندازه‌گیری غیر مستقیم خوبی برای بررسی میزان در دسترس بودن ترانسفرین است.

• UIBC (ظرفیت اتصال آهن اشباع نشده)

آزمایش UIBC ظرفیت ذخیره ترانسفرین، یعنی بخشی از ترانسفرین را که هنوز با آهن اشباع نشده است، تعیین می‌کند. UIBC همچنین سطح ترانسفرین را منعکس می‌کند.

• مقادیر اشباع ترانسفرین

محاسبه‌ای که نشان دهنده درصد ترانسفرین است که با آهن اشباع شده است (100 گرم آهن سرم / TIBC).

• فریتین سرم

مقدار آهن ذخیره شده در بدن را منعکس می‌کند. آهن به طور معمول از طریق غذا در روده کوچک جذب می‌شود و با اتصال به ترانسفرین، پروتئین تولید شده توسط کبد، به بدن منتقل می‌شود. در افراد سالم، بیشتر آهن منتقل شده در تولید هموگلوبین گلبول‌های قرمز گنجانیده شده است. باقیمانده در بافت‌ها به صورت فریتین یا هموسیدرین ذخیره می‌شود و مقادیر کمی اضافی برای تولید پروتئین‌های دیگر مانند میوگلوبین و برخی آنزیم‌ها استفاده می‌شود.

آزمایشات مرتبط:

• فریتین
• ترانسفرین
• TIBC

تفسیر آزمایش آهن:

معمولاً به منظور انجام آزمایش آهن، آزمایش ترانسفرین و فریتین نیز درخواست می‌شود. سطح پروتئین ترانسفرین با آهن رابطه عکس دارد به این صورت که وقتی ذخایر آهن کم است، سطوح ترانسفرین افزایش می‌یابد و در ذخایر بالای آهن سطح ترانسفرین کاهش می‌یابد بنابراین در فقر آهن شاهد سطح بالای ترانسفرین هستیم؛ بنابراین به این پروتئین واکنشگر منفی فاز حاد گفته می‌شود. سطح ترانسفرین در واکنش‌های التهابی، کاهش می‌یابد.

فریتین پروتئین ذخیرة آهن است. کاهش میزان آن بیانگر کاهش ذخایر آهن می‌باشد و با آنمی فقر آهن در ارتباط است. کاهش فریتین تنها در زمان سوءتغذیه رخ می‌دهد. آهن از طریق مواد غذایی وارد بدن می‌شود و تنها راه دفع آن در خونریزی‌ها می‌باشد.

دلایل افزایش سطح آزمایش آهن

• هموسیدروز
• هموکروماتوز
• آنمی همولیتیک
• هپاتیت
• نکروز کبدی
• مسمومیت با سرب
• مسمومیت با آهن
• ترانسفرین حجیم
• دلایل کاهش آزمایش سطح آهن
• ناکافی بودن آهن در رژیم غذایی
• از دست دادن مزمن خون
• جذب ناکافی آهن
• در اواخر حاملگی
• آنمی فقر آهن
• نئوپلاسم
• خونریزی گوارشی مزمن
• هماچوری مزمن
• قاعدگی فیزیولوژیک یا پاتولوژیک طولانی و شدید

محدوده‌ی نرمال آزمایش آهن

به طور نرمال سطح آهن در زنان به علت خونریزی‌های ماهانه کم‌تر از مردان می‌باشد. سطح نرمال آهن در مردان و زنان به شرح زیر می‌باشد:

مردان

۱۸۰-۸۰ mcg/dl

زنان

۱۶۰-۶۰mcg/dl

کودکان (پسر و دختر)

۱۲۰-۵۰ mcg/dl

نوزادان

۲۵۰-۱۰۰ mcg/dl

داروهای مداخله‌گر:

داروهای افزایش‌دهنده‌ی سطح آهن شامل:

• داروهای حاوی آهن
• داروهایی چون متیل دوپا
• استروژن‌ها
• اتانول
• دکستران
• قرص‌های ضدبارداری
• کلرامفنیکل

داروهای کاهنده‌ی سطح سرمی آهن شامل:

• کولشیسین
• دفروکسامین
• متی سیلین
• تستوسترون